Tableau, feutres, draps et clous... 2015 est l’année du numérique à l’université

 

Coline Cadi, Agnès Deboulet, Sylvie Kleiman-Lafon, Nicolas Kyriakidis, Claudette Lafaye, Brigitte Le Guen, universitaires

 

Cette semaine nous avons appris que la seule salle véritablement équipée (télévision, lecteur de DVD, vidéoprojecteur, écran déroulant, stores occultants) dont disposait notre Unité de formation et de recherche (UFR) universitaire avait été vandalisée. Le lecteur de DVD a disparu, l’écran a été arraché, ainsi que des câbles.

Plus de 150 enseignants-chercheurs se partagent cette salle que, par la force des choses, beaucoup demandent et peu obtiennent. Elle fermait à clef, sa porte était blindée, elle était sous alarme, théoriquement sécurisée. L’UFR avait tenté d’aménager d’autres salles, mais celles-ci ne fermant pas à clef elles ne sont pas restées équipées longtemps.

Au début de l’année universitaire, un vidéoprojecteur installé dans une cage de métal a été volé, puis un autre, et encore un autre. Un écran a été découpé au cutter, un autre entièrement tagué. Dans les autres salles on ne compte pas les stores cassés ou arrachés, l’éclairage défectueux, les prises électriques qui ne marchent plus.

Récemment, un nouveau vidéoprojecteur a été installé dans un caisson renforcé, mais faute de pouvoir baisser les stores (cassés), et faute d’écran, un enseignant a tenté de faire cours en scotchant des couvertures de survie aux fenêtres et en clouant un drap blanc au mur sous le regard médusé de ses 60 étudiants (dans une salle prévue pour 40 personnes).

Aucun technicien n’est chargé du fonctionnement de ce matériel, aucun système sérieux n’a encore été mis en place pour empêcher vols et dégradations.

 

Prière d’apporter son équipement

Ce n’est pas par sensationnalisme ou complaisance misérabiliste que nous avons voulu décrire les conditions caricaturales dans lesquelles nous tentons avec un entrain pathétique de faire notre travail. Scandaleuses en elles-mêmes, ces déprédations régulières soulignent le contraste de plus en plus saisissant entre les injonctions ministérielles et locales et la réalité quotidienne des universités françaises, ou tout au moins de certaines d’entre elles. Cet ultime exemple de vandalisme s’ajoute à l’interminable liste des ordinateurs volés à peine achetés, parfois par douzaine, des salles et des bureaux saccagés.

Dans le même temps, les instances dirigeantes de l’université Paris 8 – puisque c’est là que se sont produits les événements décrits plus haut – ont annoncé à la communauté universitaire que 2015 serait l’année du numérique. On peut légitimement se demander avec quel matériel notre établissement compte réussir cette entrée dans la modernité, malgré une bibliothèque exemplaire. On peut également s’interroger sur les retombées que cette orientation numérique aura sur les conditions matérielles d’enseignement.

Au-delà de l’incantation optimiste, on peut hélas parier que les projets numériques annoncés seront accompagnés de la mention BYOD (bring your own device) et que la même préconisation vaudra aussi à l’avenir pour nos cours. Prière d’apporter son équipement – son vidéoprojecteur, son ordinateur, son drap blanc, son marteau et ses clous, ses câbles, ses enceintes – en espérant que les prises électriques fonctionnent. Au cas où, on est prié d’apporter sa caisse à outil et son bleu de chauffe.

 

Innover, mais les mains vides

Dans le même temps, notre bienveillant ministère, qui s’émeut à juste titre de l’échec en licence, montre du doigt ces enseignants-chercheurs qui préfèreraient le prestige gratifiant de la recherche à l’ingratitude d’un cours de licence. Haro sur les mauvais pédagogues, sur ceux qui ne font pas l’effort de mettre au goût du jour une pédagogie que l’on prétend au pire inexistante et au mieux ringarde. Curieusement, alors que l’université a pour mission contradictoire de ne sélectionner personne, mais d’emmener tout le monde vers l’excellence et la réussite avec un enthousiasme de pionnier, la question des moyens matériels mis à la disposition de ces piètres enseignants n’est jamais posée.

Dans le même temps, la StraNES, organe ministériel modestement chargé de penser l’université du futur, martèle dans un rapport d’étape (juillet 2014) qu’il est grand temps de mettre en place des pédagogies innovantes et « d’inventer l’éducation du XXIe siècle » :

« C’est toute l’ingénierie de l’ensemble de l’offre de formation qui doit être pensée et organisée pour accueillir ces nouveaux publics, proposer des formes pédagogiques originales et répondre dans le même temps aux attentes de la jeunesse pour plus de souplesse, de réussite et de reconnaissance des apprentissages professionnels ou informels. » (p. 17)

« Saisir ces évolutions pour transformer notre pédagogie est une exigence certes née des technologies, mais surtout des transformations de la société, de l’évolution des publics étudiants et des attentes de la jeunesse. Les étudiants ont évidemment changé avec le monde qui les entoure, leur relation au savoir n’est plus la même. » (p. 33)

« L’équipement des salles pour permettre les formes actives d’enseignement, [doit] faire partie des cahiers des charges. » (p. 37)

On aimerait croire que ces conseils avisés donneront lieu à la mise en place d’un plan d’équipement ambitieux. Les récentes tribulations du budget de l’Enseignement supérieur et de la recherche, maintes fois annoncé et sans cesse repoussé pour finir sans doute amputé, laissent présager l’inverse puisque les sommes mises de côté par certains établissement dans le but éventuel de financer la modernisation de leurs équipements sont désormais convoitées par le ministère.

 

Condamnés au feutre et au tableau blanc

La situation budgétaire actuelle n’exonère toutefois nullement les instances locales de gouvernance des universités et de la nôtre en particulier. Des années d’attentisme et de tergiversations idéologiques ont entraîné une cécité et une paralysie durables alors que le discours officiel, servi sur papier glacé, est de plus en plus déconnecté du quotidien des enseignants et des étudiants.

Nous ne faisons pas d’autre constat que celui des experts de la StraNES. Nous voulons nous aussi utiliser comme support de nos cours autre chose que des photocopies qui nous sont d’ailleurs rationnées. Nous voulons donner à nos étudiants, qui ont grandi dans un monde saturé d’images, le moyen de porter sur elles un regard critique. Nous voulons nous appuyer chaque fois que nous le jugeons utile, sur ces technologies qui sont censées leur être si familières. Nous sommes pourtant condamnés au feutre et au tableau blanc.

Comment penser que l’université peut remplir les missions qui lui sont assignées avec des bouts de ficelle ? Comment oser parler de la réussite de tous lorsque la déréliction et le sous-équipement chroniques ne renvoient pas autre chose que l’image d’un échec programmé ? N’est-ce pas au contraire parce que le véritable rôle dévolu aujourd’hui à l’université française est celui de voiture balai de l’enseignement supérieur que la question des moyens matériels est depuis 30 ans laissée sans réponse ? Pour l’élevage en batterie un hangar sous-éclairé est bien suffisant.

 

17/03/2015

Source : http://rue89.nouvelobs.com/2015/03/17/tableau-feutres-draps-clous-2015-est-lannee-numerique-a-luniversite-258215

 

21/7/2015

Πίνακες, μαρκαδόροι, σεντόνια και καρφιά...

Το 2015 είναι η χρονιά της ψηφιακής τεχνολογίας στο πανεπιστήμιο

Γράφουν οι πανεπιστημιακοί: Coline Cadi, Agnès Deboulet, Sylvie Kleiman-Lafon, Nicolas Kyriakidis, Claudette Lafaye, Brigitte Le Guen

 

Αυτή  την εβδομάδα μάθαμε ότι η μοναδική αίθουσα που ήταν πλήρως εξοπλισμένη (με τηλεόραση, συσκευή αναπαραγωγής DVD, βιντεοπροβολέα, αναδιπλούμενη οθόνη, στόρια συσκότισης) και την οποία διέθετε η δική μας πανεπιστημιακή Μονάδα Εκπαίδευσης και Έρευνας (ΜΕΕ) υπέστη βανδαλισμό. Η συσκευή DVD  εξαφανίστηκε, η οθόνη ξηλώθηκε, το ίδιο και τα καλώδια.

Περισσότεροι από 150 διδάσκοντες-ερευνητές μοιράζονται αυτή την αίθουσα που, εκ των πραγμάτων, πολλοί ζητούν αλλά λίγοι αποκτούν. Αυτή η αίθουσα κλείδωνε, η πόρτα της ήταν τεθωρακισμένη, διέθετε σύστημα συναγερμού, θεωρητικά ήταν ασφαλισμένη. Η ΜΕΕ είχε επιχειρήσει να διαμορφώσει ανάλογα και άλλες αίθουσες, καθώς όμως δεν κλείδωναν, δεν παρέμεναν εξοπλισμένες για πολύ καιρό.

Στην αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς, ένας βιντεοπροβολέας που ήταν τοποθετημένος σε μεταλλικό κουτί εκλάπη, έπειτα άλλος ένας, και άλλος ένας. Μια οθόνη την έσκισαν με κόφτη, ενώ μια άλλη τη γέμισαν γκράφιτι. Για να μην αναφέρουμε τα σπασμένα ή ξηλωμένα στόρια, τον ελαττωματικό φωτισμό και τις χαλασμένες πρίζες στις υπόλοιπες αίθουσες.

Πρόσφατα, ένας καινούριος βιντεοπροβολέας τοποθετήθηκε σε ενισχυμένο κιβώτιο, αλλά καθώς τα στόρια δεν κατεβαίνουν (σπασμένα), και ελλείψει οθόνης, ένας διδάσκων προσπάθησε να κάνει μάθημα κολλώντας με μονωτική ταινία αλουμινοκουβέρτες στα παράθυρα και στερεώνοντας ένα άσπρο σεντόνι στον τοίχο υπό το αποσβολωμένο βλέμμα των 60 φοιτητών του (σε μια αίθουσα που προορίζεται για 40 άτομα).

Κανένας τεχνικός δεν έχει την ευθύνη για τη λειτουργία αυτού του εξοπλισμού, κανένα αξιόπιστο σύστημα συναγερμού δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί ώστε να αποτρέψει κλοπές και φθορές.

 

Παρακαλείσθε να φέρνετε τον εξοπλισμό σας

Δεν είναι ούτε για λόγους εντυπωσιασμού ούτε από μοιρολατρική απάθεια που θελήσαμε να περιγράψουμε τις κωμικοτραγικές συνθήκες μέσα στις οποίες προσπαθούμε, με παθητικότητα, να κάνουμε τη δουλειά μας. Από μόνες τους εξωφρενικές, οι επαναλαμβανόμενες αυτές φθορές τονίζουν την όλο και πιο έντονη αντίθεση ανάμεσα στις υπουργικές και τοπικές εντολές και στην καθημερινή πραγματικότητα των γαλλικών πανεπιστημίων, ή τουλάχιστον κάποιων από αυτά. Αυτό το τελευταίο δείγμα βανδαλισμού προστίθεται στην ατελείωτη λίστα από κλεμμένους υπολογιστές που μόλις έχουν αγοραστεί, μερικές φορές κατά δεκάδες, και από λεηλατημένες αίθουσες και γραφεία.

Την ίδια στιγμή, οι πρυτανικές αρχές του Πανεπιστημίου Paris 8 –εφόσον εκεί συνέβησαν τα γεγονότα που περιγράφηκαν πιο πάνω– ανακοίνωσαν στην ακαδημαϊκή κοινότητα ότι το 2015 θα είναι η χρονιά της ψηφιακής τεχνολογίας. Δικαίως θα αναρωτηθούμε με ποιον εξοπλισμό το πανεπιστήμιό μας σκοπεύει να επιτύχει αυτή την είσοδο στον εκσυγχρονισμό, εκτός από μια υποδειγματική βιβλιοθήκη που διαθέτει. Μπορούμε επίσης να αναλογιστούμε τις επιπτώσεις που θα επιφέρει στις υλικές συνθήκες διδασκαλίας αυτός ο προσανατολισμός προς την ψηφιακή τεχνολογία.  

Εκτός από αυτή την αισιόδοξη επωδή, μπορούμε δυστυχώς να στοιχηματίσουμε ότι τα σχέδια περί ψηφιακής τεχνολογίας που ανακοινώθηκαν θα συνοδεύονται από την ένδειξη BYOD (φέρε τη δική σου συσκευή) και ότι η ίδια σύσταση θα ισχύει στο μέλλον και για τα μαθήματά μας. Θα καλούμαστε να φέρνουμε τον δικό μας εξοπλισμό –βιντεοπροβολέα, υπολογιστή, άσπρο σεντόνι, σφυρί και καρφιά, καλώδια, ηχεία– ελπίζοντας ότι οι ηλεκτρικές πρίζες θα λειτουργούν. Για παν ενδεχόμενο, ας φέρνουμε την εργαλειοθήκη μας και τη στολή του μάστορα.

 

Καινοτομία, αλλά με άδεια χέρια

Την ίδια στιγμή, το καλοπροαίρετο υπουργείο μας, το οποίο δικαιολογημένα αγωνιά για την αποτυχία πριν από το πρώτο πτυχίο, επικρίνει τους διδάσκοντες-ερευνητές οι οποίοι υποτίθεται ότι προτιμούν το ευχάριστο κύρος της έρευνας από τα άχαρα προπτυχιακά μαθήματα. Ανάθεμα στους κακούς παιδαγωγούς, σε αυτούς που δεν κάνουν την προσπάθεια να προσαρμόσουν στα σύγχρονα δεδομένα μια παιδαγωγική μέθοδο την οποία θεωρούν, στη χειρότερη περίπτωση, ανύπαρκτη και, στην καλύτερη περίπτωση, ξεπερασμένη. Περιέργως, παρόλο που το πανεπιστήμιο έχει την αντιφατική αποστολή να μην προκρίνει κανέναν, αλλά να τους οδηγεί όλους προς την τελειότητα και την επιτυχία με τον ενθουσιασμό του πρωτοπόρου, το ζήτημα των υλικών μέσων που έχουν στη διάθεσή τους αυτοί οι ταλαίπωροι εκπαιδευτικοί δεν έχει τεθεί ποτέ.

Παράλληλα, η Εθνική στρατηγική της ανώτατης εκπαίδευσης (StraNES), υπουργικό όργανο ταπεινά επιφορτισμένο να σχεδιάσει το πανεπιστήμιο του μέλλοντος, υποστηρίζει σε μία ενδιάμεση αναφορά της (Ιούλιος 2014) ότι ήρθε η ώρα να εφαρμοστούν καινοτόμες παιδαγωγικές μέθοδοι και «να επινοηθεί η εκπαίδευση του 21ου αιώνα».

«Ολόκληρος ο σχεδιασμός του συστήματος παροχής εκπαίδευσης οφείλει να είναι προσεκτικά μελετημένος και οργανωμένος ώστε να υποδεχτεί αυτά τα νέα είδη κοινού, να προτείνει καινοτόμες παιδαγωγικές πρακτικές και ταυτόχρονα να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των νέων ανθρώπων για περισσότερη επιείκεια, επιτυχία και αναγνώριση των επαγγελματικών ή ανεπίσημων γνώσεων.» (σελ. 17)

«Το να αντιληφθούμε αυτές τις εξελίξεις ώστε να μεταβάλουμε την παιδαγωγική μας πρακτική είναι μια απαίτηση που οφείλεται βεβαίως στις τεχνολογίες, κυρίως όμως στις κοινωνικές μεταβολές, στην πρόοδο του φοιτητικού κοινού και στις προσδοκίες της νέας γενιάς. Οι φοιτητές έχουν προφανώς αλλάξει μαζί με τον κόσμο που τους περιβάλλει, η δε σχέση τους με τη γνώση δεν είναι πια η ίδια.» (σελ. 33)

«Ο εξοπλισμός των αιθουσών έτσι ώστε να επιτρέπει τις ενεργές μορφές διδασκαλίας [πρέπει] να συμπεριλαμβάνεται στις προδιαγραφές.» (σελ. 37)

Πολύ θα θέλαμε να πιστέψουμε ότι αυτές οι σοφές συμβουλές θα προετοιμάσουν το έδαφος για την εφαρμογή ενός μεγαλεπήβολου πλάνου εξοπλισμού. Οι πρόσφατες ανακατανομές του προϋπολογισμού για την ανώτατη εκπαίδευση και την έρευνα, που τόσες φορές έχει ανακοινωθεί και διαρκώς αναβάλλεται για να καταλήξει κατά πάσα πιθανότητα κουτσουρεμένος, αφήνουν να φανεί το αντίθετο, καθώς τα χρηματικά ποσά που κάποια εκπαιδευτικά ιδρύματα είχαν βάλει στην άκρη με πιθανό στόχο να χρηματοδοτήσουν τον εκσυγχρονισμό των υποδομών τους, από δω και στο εξής θα τα εποφθαλμιά το υπουργείο.

 

Καταδικασμένοι στον μαρκαδόρο και στον ασπροπίνακα 

Από την παρούσα δημοσιονομική κατάσταση δεν εξαιρούνται όμως ούτε τα κατά τόπους όργανα της διοίκησης των πανεπιστημίων και του δικού μας ιδιαιτέρως. Χρόνια αναβλητικότητας και ιδεολογικών υπεκφυγών έχουν επιφέρει μια μόνιμη τύφλωση και παράλυση καθώς ο επίσημος λόγος που μας σερβίρουν σε χαρτί πολυτελείας είναι όλο και περισσότερο αποκομμένος από την καθημερινότητα των διδασκόντων και των φοιτητών.

Συμμεριζόμαστε τη διαπίστωση των εμπειρογνωμόνων της StraNES. Θέλουμε και εμείς να χρησιμοποιούμε ως υποστηρικτικό υλικό στα μαθήματά μας κάτι άλλο εκτός από φωτοτυπίες, που και αυτές μας παρέχονται σε πολύ περιορισμένο αριθμό. Θέλουμε να δίνουμε στους φοιτητές μας, οι οποίοι έχουν μεγαλώσει σε ένα κόσμο που κατακλύζεται από εικόνες, το μέσο να τις κοιτάζουν με κριτική ματιά. Θέλουμε να στηριζόμαστε, κάθε φορά που το κρίνουμε απαραίτητο, στις τεχνολογίες οι οποίες υποτίθεται ότι τους είναι τόσο οικείες. Όμως είμαστε καταδικασμένοι στον μαρκαδόρο και στον ασπροπίνακα.

Πώς να πιστέψουμε ότι το πανεπιστήμιο μπορεί να εκπληρώσει τις αποστολές που του έχουν ανατεθεί με τόσο πενιχρά μέσα; Πώς να τολμήσουμε να μιλήσουμε για επιτυχία όλων όταν η παραμέληση και ο ελλιπής εξοπλισμός επί σειρά ετών αντανακλούν μόνο την εικόνα μιας προσχεδιασμένης αποτυχίας; Μήπως αντίθετα ο πραγματικός ρόλος που έχει σήμερα το γαλλικό πανεπιστήμιο είναι να παραμένει ο τελευταίος τροχός της ανώτατης εκπαίδευσης, γι’ αυτό και το ζήτημα των υλικών μέσων παραμένει άλυτο εδώ και 30 χρόνια; Για την εκτροφή σε κλωβοστοιχίες, ένα υποφωτισμένο υπόστεγο είναι υπεραρκετό.

 

 

Πηγή: http://rue89.nouvelobs.com/2015/03/17/tableau-feutres-draps-clous-2015-est-lannee-numerique-a-luniversite-258215

 

 

Μετάφραση: Αναστασία Δήμου και Πολυξένη Αριστοτέλους (Φοιτήτριες του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, στο πλαίσιο του μαθήματος «Εισαγωγή στη μεταφραστική πράξη» 2014-2015)

 

21/7/2015