Cézanne : Από την Aix με αγάπη
Υπάρχει μια μικρή πόλη στα νότια της Γαλλίας όπου ο ήλιος σε κυνηγάει στα σοκάκια της για να σε κοιτάξει κατάματα. Τα συντριβάνια σε περιμένουν σε κάθε μικρή πλατεία. Το μαγικό χρώμα της πέτρας και του ξύλου συντροφεύει τις βόλτες σου. Τα πλατάνια, αγαπημένα ξένων και ντόπιων, φρουροί που πλαισιώνουν τον κεντρικό δρόμο, την περιβόητη Mirabeau, σε οδηγούν στη Rotonde, στο μεγάλο κεντρικό συντριβάνι.
Aix en Provence. Μια πόλη που ηχεί τζίτζικες, που μοσχοβολά λεβάντα, που σε κερνά άφθονο ροζέ κρασί. Μια πόλη γεμάτη φως, στη σκιά του θρυλικού βουνού Sainte Victoire. Η πόλη του Cézanne.
Είχε λόγο ο ζωγράφος που επέλεξε τη γενέτειρά του για τελευταίο τόπο διαμονής του αλλά κυρίως για τόπο δημιουργίας του…Εδώ βρήκε το φως και τη σκιά που τόσο αναζητούσε. Εδώ θα μελετήσει τον τόπο και το τοπίο, θα ενδιαφερθεί για τον γεωγραφικό προσανατολισμό του θέματός του, θα ψάξει την ουσία γιατί όπως θα πει και ο ίδιος « με τα χρόνια δεν ψάχνουμε παρά την ουσία… ». Και η αναζήτηση της δικής του ουσίας θα τον οδηγήσει πέρα από το φως και τη σκιά που τον είχε φέρει κοντά στους ιμπρεσιονιστές. Θα τον μεταφέρει στην ύλη, στη γη αυτή καθ’αυτή και στη γεωγραφία της, θα τη διαιρέσει για να την ανασυνθέσει. Εμπνέοντας έτσι τους μετέπειτα καλλιτέχνες του 20ου αιώνα που θα τον ονομάσουν « πατέρα » τους.
Και το βουνό Sainte Victoire θα γίνει ένα από τα βασικά αντικείμενα μελέτης του. Θα του αφιερώσει τόσο χρόνο και χρώμα που στο τέλος όλοι εμείς θα θεωρήσουμε ότι του ανήκει. Αλλά ο Cézanne φαίνεται να βρήκε σ’ αυτό το βουνό, σ’ αυτόν τον τόπο, τις ιδανικές συνθήκες. Εδώ βρήκε την αφορμή…
« Δώσε μου να ζωγραφίσω ένα μήλο και μου φτάνει. Μ’ένα μήλο μπορώ να κάνω τα πάντα », έλεγε και θυμόμαστε όλοι τα έργα του με τις νεκρές φύσεις του. Έτσι και το βουνό Sainte Victoire και τα τοπία της Προβηγκίας φαίνεται να του έδωσαν τη γη που αναζητούσε για να μελετήσει.
Όμως αυτός ο τόπος, και ιδιαίτερα η ίδια η πόλη της Aix en Provence θα τιμήσει τον Cézanne κάνοντάς τον σύμβολό της. Η παρουσία του είναι παντού. Το όνομά του συναντιέται από το Πανεπιστήμιο της πόλης μέχρι το κεντρικό parking, το μπιστρό της πλατείας και το φαρμακείο της γειτονιάς. « Cézanne » λέγεται η σαλάτα που θα παραγγείλεις στο περίφημο μαγαζί « Les deux garçons », « Cézanne » λέγεται το γλυκό που θα απολαύσεις σε κάποιο ζαχαροπλαστείο.
Και το ατελιέ του λίγο πιο έξω από την πόλη στον λόφο Lauves, στο οποίο δημιουργούσε κατά τα τέσσερα τελευταία χρόνια της ζωής του, υποδέχεται καθημερινά πλήθος κόσμου, όπου παρά την απουσία οποιουδήποτε πίνακα, ο επισκέπτης « ψάχνει » τις συνθήκες δημιουργίας. Τον τοίχο-παράθυρο που αφήνει να μπει άπλετο φως στο χώρο, τα αντικείμενα των έργων του « νεκρής φύσης » (μπουκάλια, βάζα), κάποια από τα εργαλεία του, την αύρα του…
Εντέλει φαίνεται το έργο του Cézanne να μας αφορά όλους.
Σαν να καλεί τον καθένα μας να βρει τις δικές του ιδανικές συνθήκες « δημιουργίας » και να αναζητήσει την ουσία, και να επιμείνει. Ακόμη κι αν το αποτέλεσμα δεν είναι άμεσο, ίσως κάποτε σε βάθος χρόνου, συντελέσει σε μία βαθειά ανατροπή.
Σαν αυτήν του Cézanne στην πορεία της τέχνης.
Στον καθένα από εμάς αντιστοιχεί μία Aix en Provence.
Εύα Τζιμούρτα 9/2/15
Το τραγούδι της France Gall, Cézanne peint : http://youtu.be/cB8kQm-CmHY
Τα λόγια του τραγουδιού Cézanne peint μεταφρασμένα από την Εύα Τζιμούρτα:
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Τα τριζόνια σιωπούν
Στ’ ακίνητα κλαδιά
Τα δέντρα παίζουν με τις αχτίδες
Και τις λεπτές σκιές
Ησυχία μέσα στο σπίτι
Ησυχία πάνω στο λόφο
Αυτά τα αρώματα που μαντεύουμε
Είναι το άρωμα της εποχής
Αλλά να τος ο άντρας,
Με το ψάθινο καπέλο
Με τη μπλούζα τη γεμάτη πιτσιλιές
Και το ανάκατο μούσι
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Αφήνει τη μαγεία των χεριών του να δημιουργήσει
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Και φωτίζει τον κόσμο για τα μάτια μας που τίποτα δεν βλέπουν
Αν υπάρχει η ευτυχία
Είναι μια πρόκληση για τον καλλιτέχνη
Και ο Cézanne το ξέρει καλά
Κάνει να πάλλεται το φως
Τα χρώματα τραγουδούν
Βάζει τη ζωή του
Τον παλμό της καρδιάς του
Και όπως ένα καράβι
Οδηγημένο από τα πανιά του
Απαλά το πινέλο
Γλιστράει στον καμβά
Και να τος ο άντρας
Που αντικρίζει με τα μάτια του
Τη στιγμή μιας αστραπής
Το βλέμμα των θεών
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Αφήνει τη μαγεία των χεριών του να δημιουργήσει
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Και φωτίζει τον κόσμο για τα μάτια μας που τίποτα δεν βλέπουν
Αν υπάρχει η ευτυχία
Είναι μια πρόκληση για τον καλλιτέχνη
Και ο Cézanne το ξέρει καλά
Όταν ζωγραφίζει ο Cézanne
Ο Cézanne ζωγραφίζει
Cézanne : Bons baisers d’Aix (From Aix with love)
Il existe une petite ville, dans le sud de la France où le soleil te poursuit jusque dans les ruelles pour se planter droit dans tes yeux. Sur chaque petite place, les fontaines t'attendent. La couleur magique des pierres et du bois t'accompagne dans tes promenades.
Les platanes, chers au cœur des étrangers et des gens du coin se dressent tels des gardiens veillant sur l'artère principale, le célèbre cours Mirabeau qui mène à la Rotonde, la grande fontaine centrale.
Aix en Provence. Une ville qui résonne du chant des cigales, qui sent la lavande, qui a la saveur du vin rosé. Une ville pleine de lumière à l’ombre de la légendaire montagne Sainte Victoire. La ville de Cézanne.
Il a eu bien raison, le peintre, de choisir sa ville natale pour dernière résidence mais surtout d'en faire la matière de son art. C'est là qu'il va trouver la lumière et l’ombre qu’il cherchait ardemment. Là il va étudier les lieux et le paysage, il va s’intéresser à l'orientation géographique de son sujet, il va rechercher l’essence des choses, car, comme il l'a dit lui même « avec l’âge on ne recherche que l’essence…».
Et la recherche de ce qui est pour lui l'essence va le mener au delà de la lumière et de l’ombre chères aux impressionnistes. Cette recherche le guidera jusqu'à la matière, jusqu'à la terre en tant que telle et à sa géométrie. Une terre qu'il lui faut diviser pour la reconstituer. Il inspirera ainsi bien des futurs artistes du 20ème siècle qui verront en lui un « père ». .
La montagne Sainte Victoire devient un des sujets principaux de son étude. Il va lui consacrer tant de temps et de couleurs que désormais, pour nous, c'est comme si elle lui appartenait. Nul doute que Cézanne a trouvé ici, face à cette montagne, à ces lieux, les conditions propices. Ici était le catalyseur…
« Donne moi une pomme et ça me suffit. Avec une pomme je peux tout faire » disait-il, et cette pomme nous fait immanquablement songer aux natures mortes du peintre.
C'est donc ainsi que la montagne Sainte Victoire et les paysages de Provence ont donné à Cézanne la terre que réclamait sa quête artistique.
Ces lieux, et plus précisément la ville d’Aix en Provence, honorent à leur tour le peintre et en ont fait un symbole. Il est présent partout. L'université de la ville porte son nom, tout comme le parking central, les bistrots et la pharmacie du quartier. « Cézanne » s’appelle la salade qu’on commande au célèbre café « Les deux garçons », « Cézanne » se nomme le gâteau qu’on déguste dans une pâtisserie de la ville.
Dans son atelier, un peu en dehors de la ville, sur la colline des Lauves, où il peignait au cours des quatre dernières années de sa vie, on accueille chaque jour de nombreux visiteurs qui malgré l’absence de tout tableau du peintre, cherchent à s'imprégner des lieux où l'artiste travaillait : la verrière qui permet à la lumière d'envahir l’atelier, ses objets personnels représentés dans certaines natures mortes (bouteille, pots), certains de ses outils, son aura…
En fin de compte, il semble que l’œuvre de Cézanne nous concerne tous. C'est une invitation pour chacun d'entre nous à trouver les lieux, la matière d'un travail créatif, à chercher l'essence des choses, à persister dans cette quête. Et si le résultat n'est pas immédiat, peut-être pourtant que cette recherche produira un jour un changement profond. Comme il en fut pour l'itinéraire artistique de Cézanne, qu'à chacun de nous corresponde une Aix en Provence.
Écrit et traduit par Eva Tzimourta 9/2/2015
La chanson de France Gall, Cezanne peint : http://youtu.be/cB8kQm-CmHY
« Cézanne peint »
Silence les grillons
Sur les branches immobiles
Les arbres font des rayons
Et des ombres subtiles
Silence dans la maison
Silence sur la colline
Ces parfums qu´on devine
C´est l´odeur de saison
Mais voilà l´homme
Sous son chapeau de paille
Des taches plein sa blouse
Et sa barbe en bataille
Cézanne peint
Il laisse s´accomplir la magie de ses mains
Cézanne peint
Et il éclaire le monde pour nos yeux qui n´voient rien
Si le bonheur existe
C´est une épreuve d´artiste
Cézanne le sait bien
Vibre la lumière
Chantez les couleurs
Il y met sa vie
Le bruit de son cœur
Et comme un bateau
Porté par sa voile
Doucement le pinceau
Glisse sur la toile
Et voilà l´homme
Qui croise avec ses yeux
Le temps d´un éclair
Le regard des dieux
Cézanne peint
Il laisse s´accomplir le prodige de ses mains
Cézanne peint
Et il éclaire le monde pour nos yeux qui n´voient rien
Si le bonheur existe
C´est une épreuve d´artiste
Cézanne le sait bien
Quand Cézanne peint
Cézanne
Un magazine franco-grec / Ένα γαλλοελληνικό περιοδικό
Clique, lis, écoute / Κλίκαρε, διάβασε, άκουσε
