Le grec ancien vit…

 

Récemment, on a pu entendre l’opinion d’une députée de gauche pour le moins étonnante si l’on en juge d’après la gravité de ses propos et de leur impact sur la société.

La députée a déclarée « Je ne faisais pas référence à l’abandon du grec ancien dans les écoles grecques mais nous savons tous, nous qui nous sommes destinés-aux sciences humaines- à quel point nous ont été de peu d’utilité le grec ancien et le latin c'est-à-dire les langues dites « mortes ».

Ici, deux points essentiels doivent être  élucidés.1. Sur la base de quels critères une langue est déclarée morte ? 2. Quel usage le Grec d’aujourd’hui peut faire de la langue archaïque ? Il est légitime de chercher à répondre à ces deux questions.

Je commencerai par énoncer quelque chose de très simple : le critère essentiel pour dire qu’une langue est morte est qu’elle ait complètement cessé d’être en usage. Sur ce point, il est important de souligner que le grec ancien est une partie insécable du grec moderne, et que si l’on s’efforce de séparer les deux langues,  le grec moderne ne « tient » pas sans ce qui constitue ses fondements. Il est alors explicite qu’il ne s’agit pas de deux langues différentes mais d’une même entité linguistique que l’on ne peut scinder, une partie étant le développement de l’autre.

D’une façon ou d’une autre, dans le grec moderne, nous utilisons des mots qui viennent du grec ancien. Ainsi le parachute (en grec moderne) provient du verbe ancien «’αλέξω»  qui signifie « repousser » ou « empêcher » auquel on a ajouté le substantif « chute » πτώση. Donc le parachute αλεξίπτωτο  est ce qui empêche la chute. On le sait, il n’y a aucun autre mot en grec moderne pour restituer l’objet précis.

Des exemples similaires : la porte « πόρτα »  (en grec moderne), θύρα (en grec ancien) donne fenêtre « παράθυρο »__  manteau ou vêtement « μανδύας ή ρούχο » (en grec moderne),  λώπη (en grec ancien) donne pickpocket λωποδύτης__ pierre « πέτρα » (grec moderne) λάς (grec ancien) donne carrière » λατομείο »__œuf « αυγό ή αβγό » (en grec moderne) « ωόν » (en grec ancien) donne ovaire « ωοθήκη »__ parler « μιλάω » en grec moderne provient de « ομιλώ » (grec ancien). On pourrait aisément multiplier de tels exemples. L’usage du grec ancien dans la langue parlée par les Grecs d’aujourd’hui est manifeste et aisément vérifiable. A partir du moment où on la parle encore, il est bien évident qu’on ne peut pas décréter qu’une langue est morte.  

Il faut encore répondre à une autre question. En raison de la crise économique et du chômage, dans notre pays mais également dans tous les autres pays d’Europe et du monde, la conviction s’est forgée chez les jeunes que les études classiques, et par suite la formation, sont une sorte de luxe qui ne sont que peu corrélées avec la possibilité de trouver un travail.

Le résultat est que toujours plus de jeunes se tournent vers les sciences économiques ou les sciences exactes. Comme par exemple, en Italie, où le nombre d’étudiants en sciences humaines a chuté de 50% environ tandis qu’aux USA et en Allemagne, les étudiants dans ces disciplines augmentent continuellement chaque année. La plupart des entreprises aux Etats-Unis considèrent que les études classiques et de sciences humaines, et particulièrement  l’apprentissage du grec ancien donnent une capacité critique, enseignent le discernement et la capacité à déjouer les situations à problèmes. Je pense qu’il n’est pas besoin de démontrer l’intérêt d’un bon jugement.

C’est à dessein, et non pas de manière fortuite, que, dans des pays comme la Grande Bretagne, l’Allemagne, la France, les Etats-Unis et l’Australie on maintient l’apprentissage du grec ancien. Si ce n’était pas le cas, le grec ancien ne serait plus enseigné dans ces universités étrangères.

Comme il l’a été démontré scientifiquement, l’apprentissage d’une langue étrangère, à plus forte raison le grec ancien, stimule l’intelligence en augmentant le nombre de notions et donc de significations dans le cerveau.

Enfin, il convient de ne pas oublier de rappeler que c’est grâce au grec ancien que l’on peut comprendre et interpréter des termes (ex : « ιατρικούς),* et des mots utilisés par un grand nombre de langues, européennes ou non.

 

Et certains soutiennent encore, en dépit de tous ces arguments, qu’il n’est pas besoin d’enseigner le grec ancien et que cette langue n’a plus rien à offrir !

En fin de compte, la question qui préoccupe un grand nombre d’entre nous est celle-ci : à quels intérêts se rend-on, lorsqu’un député du parlement grec juge que la langue ancienne est morte ?

 

Ecrit par Haris Marathakis   16/11/2013

Traduit par Joëlle Cantin

 

Vidéo similaire : http://www.youtube.com/watch?v=jTo5Sensg7k

 

Note de traduction :

« Ιατρικούς » que l’on retrouve en français dans pédiatrie, gériatrie, etc…*

 

Η αρχαία ελληνική γλώσσα ζει…

 

Πρόσφατα ακούστηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο μία άποψη εκλεγμένης  βουλευτού κόμματος του αριστερού χώρου, την οποία τουλάχιστον συνταρακτική θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς λαμβάνοντας υπ’όψιν την βαρύτητα του λόγου ενός εκπροσώπου του ελληνικού λαού αλλά και τον αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία ανεξαρτήτως ιδεολογικών πεποιθήσεων.

Η κυρία βουλευτής δήλωσε: « Δεν αναφέρθηκα σε κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών στα ελληνικά σχολεία …αλλά γνωρίζουμε όσοι κατευθυνθήκαμε στις ανθρωπιστικές επιστήμες πως ελάχιστα μας  χρειάστηκαν τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, δηλαδή οι λεγόμενες νεκρές γλώσσες.» Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δυο βασικά ζητήματα προς επίλυσην: α) Βάσει ποιών κριτηρίων χαρακτηρίζεται μια γλώσσα νεκρή; και β) Κατά πόσο χρήσιμη είναι στη ζωή ενός ανθρώπου (πόσο μάλλον Έλληνα) η αρχαία ελληνική γλώσσα; Θα έπρεπε λοιπόν να αναρωτηθούμε πώς να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα. Θα ξεκινήσω αναφέροντας κάτι πολύ απλό. Το ουσιαστικότερο κριτήριο για να θεωρηθεί  ένα εργαλείο ή μέσο επικοινωνίας όπως είναι η γλώσσα νεκρό είναι η πλήρης έλλειψη χρήσης του. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να τονίσω πως η αρχαία ελληνική γλώσσα αποτελεί αναπόσπαστο και αλληλένδετο κομμάτι της νέας ελληνικής, μιας και αν διανοηθεί κανείς να αφαιρέσει την αρχαία από την νέα ελληνική θα διαπιστώσει πως η νέα ελληνική δεν μπορεί να «σταθεί» χωρίς τη βάση της, δηλαδή τα Αρχαία Ελληνικά. Συνεπώς γίνεται αντιληπτό, πως δεν πρόκειται για δύο διαφορετικές γλώσσες αλλά για μια αδιαίρετη γλωσσική ύπαρξη καθώς το ένα κομμάτι  είναι εξέλιξη του άλλου.

Στην νέα ελληνική χρησιμοποιούμε ούτως ή άλλως λέξεις, οι οποίες προέρχονται από την αρχαία ελληνική π.χ. το αλεξίπτωτο(νέα Ελληνικά) προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «’αλέξω» που σημαίνει απωθώ ή εμποδίζω(νέα Ελληνικά) και το ουσιαστικό «πτώση», άρα αλεξίπτωτο είναι αυτό που εμποδίζει την πτώση. Όπως γνωρίζουμε δεν υφίσταται στην νέα ελληνική άλλη λέξη για να αποδώσει το συγκεκριμένο αντικείμενο. Παρόμοια παραδείγματα: πόρτα(νέα Ελληνικά) ---θύρα(αρχ. Ελληνικά) παράθυρο(νέα Ελληνικά), μανδύας ή ρούχο(νέα Ελληνικά) ---λώπη(αρχ. Ελληνικά) λωποδύτης(νέα Ελληνικά), πέτρα(νέα Ελληνικά) ---λάς(αρχ. Ελληνικά) λατομείο(νέα Ελληνικά), αυγό ή αβγό(νέα Ελληνικά) ---ωόν(αρχ. Ελληνικά) ωοθήκη (νέα Ελληνικά), μιλάω(νέα Ελληνικά) ---ομιλώ(αρχ. Ελληνικά). Τα παραδείγματα που είναι δυνατόν να παραθέσει κάποιος είναι υπερβολικά πολλά. Πλέον μπορεί να εξακριβωθεί γλωσσικά ότι γίνεται σαφέστατη και εξόφθαλμη χρήση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από τους Έλληνες του σήμερα. Προφανώς δεν γίνεται να χαρακτηριστεί νεκρή απ’τη στιγμή που ακόμη ομιλείται!

Μένει όμως να απαντηθεί ένα ακόμα ερώτημα. Λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου έχει δημιουργηθεί η πεποίθηση στους νέους πως οι κλασσικές σπουδές, κατ’επέκτασην και η παιδεία είναι είδη πολυτελείας, τα οποία ελάχιστη σχέση έχουν με την εύρεση εργασίας. Το αποτέλεσμα είναι όλο και περισσότεροι νέοι να στρέφονται στις οικονομικές-θετικές επιστήμες όπως επι παραδείγματι στην Ιταλία, όπου τα τελευταία χρόνια ο αριθμός αποφοίτων των ανθρωπιστικών σπουδών μειώθηκε κατά 50% περίπου. Ενώ στις Η.Π.Α. και στη Γερμανία οι φοιτητές στα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών αυξάνονται συνεχώς κάθε έτος. Οι περισσότερες επιχειρήσεις της Αμερικής και της Γερμανίας θεωρούν πως οι κλασσικές-ανθρωπιστικές σπουδές και ιδίως η εκμάθηση και διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών προσδίδουν στον άνθρωπο κριτική ικανότητα, διορατικότητα και ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Δεν χρειάζεται νομίζω να αναδείξω την σπουδαιότητα του να έχει κανείς ορθή κρίση. Σε καμία περίπτωση δεν είναι τυχαία και άχρηστη η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας σε χώρες όπως Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Η.Π.Α. και Αυστραλία, εάν ήταν τυχαία δεν θα υπήρχε λόγος να διδάσκεται στα ξένα πανεπιστήμια. Όπως έχει αποδειχθεί και επιστημονικά το να μαθαίνεις μια ξένη γλώσσα, πόσο μάλλον την αρχαία ελληνική σε κάνει εξυπνότερο επειδή με αυτόν τον τρόπο αυξάνονται οι έννοιες άρα και οι σημασίες στον εγκέφαλο. Επιπροσθέτως θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην γίνει λόγος σχετικά με την κατανόηση και την ερμηνεία διαφόρων γλωσσικών όρων (π.χ. ιατρικών) και λέξεων πολλών ευρωπαϊκών και μη γλωσσών χάρη στην αρχαία ελληνική γλώσσα.

Και κάποιοι υποστηρίζουν ακόμα παρόλα αυτά πως δεν χρειάζεται να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά και πως δεν έχουν πραγματικά κάτι να προσφέρουν. Τελικά αυτό που θα έπρεπε  να προβληματίζει πολλούς είναι, σε τι εξυπηρετεί το να χαρακτηριστεί από έναν εκπρόσωπο του ελληνικού κοινοβουλίου η αρχαία ελληνική γλώσσα νεκρή;

 

Χἀρης Ι. Μαραθάκης 16/11/2013

Σχετικό βίντεο: http://www.youtube.com/watch?v=jTo5Sensg7k