Nobel de littérature : la mémoire est « la vocation du romancier » pour Patrick Modiano
Primé pour « l’art de la mémoire », le prix Nobel de littérature Patrick Modiano a estimé que c’est une notion inséparable du travail du romancier et qu’elle a servi de matrice à ses livres, lors d’un discours pour la réception de sa récompense ce dimanche.
La mémoire est inséparable du travail du romancier. C’est ainsi que Patrick Modiano définit son métier lors de la réception de son prix Nobel de littérature, ce dimanche à Stockholm. Il recevra sa récompense mercredi 10 décembre.
Le 15e lauréat français de ce prestigieux prix a été récompensé pour « l’art de la mémoire avec lequel il a fait surgir les destins les plus insaisissables et découvrir le monde vécu sous l’Occupation » nazie. Il estime que la mémoire est inséparable du travail du romancier.
L’occupation a servi de matrice à ses livres
L’écrivain français de 69 ans était visiblement ému et très heureux de se trouver sous les ors de la majestueuse salle de la Bourse de l'Académie suédoise. L’auditoire était lui sous le charme. Pour certains, « il écrit merveilleusement. C’est comme lire de la poésie sous forme romanesque », pour d’autres « c’est de la culture au plus haut niveau. C’est un vrai honneur de rencontrer comme ça ceux qui créent ». Tous sont unanimes devant le talent du Français.
Sur la scène pour réciter son discours, le ton est d’abord hésitant, puis assuré. Modiano a exploré l’essence du rôle de l'écrivain, « prisonnier de son temps ». Marqué par sa perception de l’époque dans laquelle il est né et dans laquelle il vit, Modiano se voit comme « un enfant de la guerre, (...), un enfant qui a dû sa naissance au Paris de l’occupation ». Des souvenirs d’enfance qui « ont servi de matrice à mes livres, plus tard » juge-t-il.
« Les réseaux sociaux entament la part d’intimité »
Loin du passé, il est bien un écrivain du XXIème siècle qui, comme ses pairs, peut éprouver une certaine nostalgie vis-à-vis des romanciers du XIXème car « le temps s’écoulait d’une manière plus lente qu’aujourd’hui et cette lenteur s’accordait au travail du romancier car il pouvait mieux concentrer son énergie et son attention ». Selon lui, cela explique les différences entre « les grands massifs romanesques du passé (..) et les œuvres discontinues et morcelées d’aujourd'hui ».
« Les réseaux sociaux entament la part d’intimité et de secret qui était encore notre bien jusqu’à une époque récente -le secret qui donnait de la profondeur aux personnes et pouvait être un grand thème romanesque », a-t-il poursuivi. Le romancier refuse pourtant de condamner Internet et la culture de l’immédiat véhiculée par les réseaux sociaux.
La mémoire, « la vocation du romancier »
« Je suis persuadé que les écrivains du futur assureront la relève comme l’a fait chaque génération depuis Homère » car, a-t-il affirmé, l’écrivain « exprime toujours dans ses œuvres quelque chose d’intemporel ».
Tour à tour acupuncteur, somnambule, voyant, sismographe, tout auteur est aussi un artiste : Modiano a expliqué ressentir une parenté avec aussi bien les peintres -tel Modigliani-, que les musiciens qui lui « semblaient pratiquer un art supérieur au roman ». Mais l’art de Modiano est celui de la mémoire, il estime que « c’est sans doute la vocation du romancier, devant cette grande page blanche de l’oubli, de faire ressurgir quelques mots à moitié effacés ».
1/4/2015
Source : L’Express.fr (AFP), 07/12/2014
Νόμπελ Λογοτεχνίας: για τον Πατρίκ Μοντιανό η μνήμη είναι «η αποστολή του μυθιστοριογράφου»
Βραβευμένος για την «τέχνη της μνήμης», ο φετινός Νομπελίστας Λογοτεχνίας, Πατρίκ Μοντιανό, με αφορμή την ομιλία του στην απονομή του βραβείου του αυτή την Κυριακή, εκτιμά ότι η μνήμη είναι μια έννοια συνυφασμένη με τη δουλειά του μυθιστοριογράφου και ότι αποτέλεσε τη μήτρα των βιβλίων του.
Η μνήμη είναι συνυφασμένη με τη δουλειά του μυθιστοριογράφου. Έτσι ορίζει ο Πατρίκ Μοντιανό το επάγγελμά του στην τελετή βράβευσής του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αυτή την Κυριακή στη Στοκχόλμη. Θα λάβει το βραβείο του την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου.
Ο 15ος Γάλλος νικητής αυτού του ανώτατου βραβείου τιμήθηκε για την «τέχνη της μνήμης με την οποία ζωντανεύει τα πιο ασύλληπτα πεπρωμένα και ανακαλύπτει τον αληθινό κόσμο της ναζιστικής κατοχής». Εκτιμά ότι η μνήμη είναι συνυφασμένη με τη δουλειά του μυθιστοριογράφου.
Η κατοχή αποτέλεσε τη μήτρα των βιβλίων του
Ο εξηνταεννιάχρονος Γάλλος συγγραφέας ήταν εμφανώς συγκινημένος και πολύ ευτυχής που βρισκόταν στη λαμπρότητα της μεγαλοπρεπούς αίθουσας του Χρηματιστηρίου της Σουηδικής Ακαδημίας. Το κοινό ήταν κι αυτό καταγοητευμένο. Για ορισμένους «γράφει εξαιρετικά. Είναι σαν να διαβάζεις ποίηση υπό τη μορφή μυθιστορήματος», για άλλους «αποτελεί πολιτισμό υψίστου επιπέδου. Είναι πραγματική τιμή να γνωρίζεις με αυτόν τον τρόπο ανθρώπους που δημιουργούν». Όλοι παραδέχονται ομόφωνα το ταλέντο αυτού του Γάλλου συγγραφέα.
Όταν ανεβαίνει επί σκηνής για να απαγγείλει τον λόγο του, αρχικά ο τόνος του είναι διστακτικός, μετά πιο σίγουρος. Ο Μοντιανό διερεύνησε την ουσία του ρόλου του συγγραφέα, που είναι « δέσμιος της εποχής του». Έντονα επηρεασμένος από την αντίληψη που έχει για την εποχή στην οποία γεννήθηκε και ζει, ο Μοντιανό βλέπει τον εαυτό του ως
«ένα παιδί του πολέμου, (…), ένα παιδί που οφείλει τη γέννησή του στο κατοχικό Παρίσι». Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας «αποτέλεσαν τη μήτρα για τα βιβλία του».
«Τα κοινωνικά δίκτυα υπονομεύουν την ιδιωτικότητα»
Μακριά από το παρελθόν, είναι όντως ένας συγγραφέας του 21ου αιώνα, ο οποίος αισθάνεται μια νοσταλγία για τους μυθιστοριογράφους του 19ου αιώνα επειδή τότε «ο χρόνος κυλούσε πιο αργά απ’ ό,τι σήμερα και αυτή η βραδύτητα εναρμονιζόταν με το έργο του μυθιστοριογράφου καθώς του επέτρεπε να συγκεντρώνει καλύτερα την ενέργεια και την προσοχή του». Όπως λέει, αυτό εξηγεί τις διαφορές ανάμεσα «στα μεγάλα ογκώδη μυθιστορήματα του παρελθόντος και στα ασυνεχή και κατακερματισμένα έργα του σήμερα».
«Τα κοινωνικά δίκτυα υπονομεύουν την ιδιωτικότητα και τη μυστικότητα που, μέχρι πολύ πρόσφατα, ήταν ένα αγαθό κατάδικό μας – η μυστικότητα που προσέδιδε βάθος στους ανθρώπους και μπορούσε να αποτελέσει ένα εξαιρετικό μυθιστορηματικό θέμα» συνέχισε. Κι όμως, ο μυθιστοριογράφος αρνείται να καταδικάσει το διαδίκτυο και τον πολιτισμό της αμεσότητας που απορρέει από τα κοινωνικά δίκτυα».
Η μνήμη, «η αποστολή του μυθιστοριογράφου»
«Είμαι πεπεισμένος ότι οι μελλοντικοί συγγραφείς θα διασφαλίσουν τη συνέχεια, όπως έχει κάνει κάθε γενιά από την εποχή του Ομήρου» επειδή, όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε, ο συγγραφέας «εκφράζει πάντα στα έργα του κάτι διαχρονικό».
Πότε βελονιστής, πότε υπνοβάτης, πότε προφήτης και πότε σεισμογράφος, κάθε συγγραφέας είναι επίσης και καλλιτέχνης: ο Μοντιανό εξήγησε ότι αισθάνεται κάποιου είδους συγγένεια τόσο με τους ζωγράφους –όπως ο Μοντιλιάνι– όσο και με τους μουσικούς που για εκείνον «μοιάζουν να ασκούν μια τέχνη ανώτερη του μυθιστορήματος». Όμως η τέχνη του Μοντιανό είναι αυτή της μνήμης και εκτιμά ότι «μάλλον η αποστολή του μυθιστοριογράφου είναι, μπροστά σε αυτή τη μεγάλη λευκή σελίδα της λήθης, να επαναφέρει στο φως μερικές μισοσβησμένες λέξεις».
Μετάφραση: Παρασκευή Μπαρτσώκα και Ελευθερία Σαργιώτη (Φοιτήτριες του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, στο πλαίσιο του μαθήματος «Εισαγωγή στη μεταφραστική πράξη» 2014-2015)
1/4/2015
Πηγή : L’Express.fr (AFP), 07/12/2014
Un magazine franco-grec / Ένα γαλλοελληνικό περιοδικό
Clique, lis, écoute / Κλίκαρε, διάβασε, άκουσε
