top of page

(A partir de l'exemple de l'Ecole archéologique française, quelques notes sur l'histoire moderne d'Athènes.)

 

La note d'élégance française à Athènes*

 

Située dans un bâtiment exemplaire de l'architecture romantique, elle célèbre ses 170 ans de présence et d’action dans notre pays. C’est la première faculté archéologique construite en Grèce après sa libération du joug ottoman, et c'est aussi la première fondée par la France à l'étranger, en raison de l’important climat philhellène qui régnait alors à Paris.

Elle possède peut-être la plus belle enceinte de la capitale, verdoyante et parsemée de grands arbres. D’autre part, elle cache un jardin tout aussi élégant ainsi qu’un ensemble de bâtiments que l'on considère, à juste titre, parmi les plus intéressants de Neapoli et qui, de pair avec l’Institut voisin, apportent une note française au centre d'Athènes.

La construction du bâtiment principal a été achevée en 1873 ; c'est le troisième et dernier lieu de déménagement de l'école archéologique française, qui compte déjà 170 ans d'existence dans notre pays.

Elle a été crée en 1846 par décret du gouvernement français, après une suite de démarches à l'initiative de philhellènes qui, arrivés dans notre pays au début du 19ème siècle, avaient joué un rôle clé dans la lutte pour la libération de l'occupation ottomane.

La contribution d’I. Kolettis (1774-1847) fut d’une grande importance. Ce dernier, à l’époque ambassadeur de Grèce à Paris, était connu pour ses liens avec les protagonistes de la scène politique française.

 

La première école

Elle fut non seulement la première école française à l’étranger-suivie par celles de Rome, du Caire, de l’Inde ainsi que de Madrid- mais elle est aussi la plus ancienne d’une série de 17 écoles archéologiques étrangères implantées en Grèce, comme l’école américaine (1882), allemande, (1884) anglaise (1886) et autrichienne (1888). Au cours de leur longue présence dans notre pays, les archéologues français ont pris part à d'importantes fouilles à Argos, Délos, Delphes, Phillipes, Malia et Itanos en Crète. Mais de plus, les Grecs, en dépit de la forte présence bavaroise autour du (roi) Othon, ont entretenu avec la France des relations multiples, reposant tant sur le commerce que sur le secteur culturel.

 

La propriété

La première école fut installée dans le palais de Gennadios, à l'intersection de la rue

Ακαδημιας (Acadimias) et de la rue Τρικουπη (Trikoupi) qui, jusqu’en 1906 s’appelait

Pinakoton. En 1856, elle a déménagé à Sintagma, dans des appartements loués au palais Antonis Demetriou, qui fut ensuite démoli pour faire place à l'actuel hôtel "Grande Bretagne". En 1871, le terrain de 12 acres qui correspond au pâté de maisons entre les rues Διδοτου (Didotou), Σινα (Sina), Αραχωβης (Arachovis) et Πρασσα (Prassas) au pied du Lycabette, a été attribué à l’Ecole. Cette propriété fut donnée aux Français par le gouvernement grec en contrepartie de l'espace entourant le célèbre monument chorégique de Lysicrate, au cœur de Plaka. Nous ne savons pas de quelle manière le site archéologique était devenu la propriété des Français ; il faut probablement y voir un lien avec le couvent des capucins. Le journaliste Yannis Kairofylas donne (pourtant, ndt.) une autre version concernant la propriété de l'emplacement. Dans son livre "La Belle Neapoli (Nouvelle ville) et le méconnu Exarchia» il évoque les parcelles Makriyanni,couvrant toute la superficie jusqu’à la rue de Marseille, où se trouvait un cimetière ancien. Il rapporte que le combattant de 1821 les avait achetées en 1830 à un officier turc au prix d'un Kubura en argent.

Il faut rappeler que jusqu'au milieu du 19ème siècle, le quartier était très peu construit et que les artisans arrivés en nombre de tout le pays libéré pour trouver du travail, grâce à la reconstruction rapide de la capitale, s’y sont fixés. Les prix des terrains étaient très bas et c'est ainsi que s'est créé le premier noyau de banlieue avec des maisons poussées sans permis de construire. Ce fut la Nouvelle Ville, par opposition à l'ancienne, qui était limitée à la zone autour de l'Acropole. Elle a été appelée Neapoli, nom destiné à l'origine au quartier Metaxourgeio, également alors en plein développement.

 

Eugene Troump

L'architecte du bâtiment d'origine était français. Il s’agit d’Eugène Troump, venu à Athènes en 1872 pour la première fois et qui y séjourna cinq ans, tandis que la seconde fois il y resta de 1885 à 1910. Il était particulièrement aimé par les Athéniens qui, prononçant la dernière lettre de son nom, le surnommaient Troumbé. «Ses œuvres sont empreintes de dignité et d’élégance », souligne l'historien d'architecture K. Biris qui considère le bâtiment du Tribunal Militaire et le bâtiment de l’école comme exemplaires de son art. Ce dernier est situé au centre de ce terrain avantageux, et incorpore le style néoclassique aussi bien que certaines idées du baroque, que Troump a pris soin d’enrichir d'une touche personnelle moderniste. Sur la façade du bâtiment de deux étages, se détachent les portes fenêtres en plein-cintre ainsi que l’édicule sur le toit en terrasse.

 

Richesse unique des informations

Depuis sa création, l'école était le pôle d’attraction des Français qui visitaient Athènes pour enrichir leurs connaissances en archéologie. Mais nombreux étaient aussi les architectes qui venaient et représentaient, à l'aide de leur pinceau, les monuments du pays libéré. Très vite, les bâtiments se sont multipliés pour répondre aux besoins croissants, puisque la bibliothèque de l’Ecole dispose aujourd'hui de plus de 80.000 livres, 550.000 photos et 35.000 cartes. Plusieurs de ces œuvres comprennent des informations uniques sur l'histoire de la Grèce. En dépit de sa valeur architecturale et historique, ce n'est qu'en 2014 et uniquement le bâtiment d’origine qui a été classé monument historique par décision unanime du Conseil central des monuments modernes, car, comme il est mentionné, il reflète la longue histoire du philhellénisme français. Les autres bâtiments ont été exclus parce qu'ils ont subi de nombreuses interventions.

 

1. Didotou

L'entrée de l’Ecole se trouve dans la rue Διδοτου (Didotou). Il s’agit du nom hellénisé

d’Ambroise Firmin Didot (1790-1876) philologue français et ami d’Adamantios Koraïs, fondateur du Comité philhellène. Il appartenait à une famille d’imprimeurs qui possédait la grande maison d’édition (héritée de...ndt) « François » chez laquelle ont été publiés des ouvrages de tous les auteurs grecs antiques. Pour son action au cours de la révolution grecque, il fut fait citoyen d'Athènes et son nom a été donné à cette rue verdoyante de Neapoli. Il avait déclaré que «tout ce que nous avons de beau, nous le devons aux Grecs. »

 

2. Lambeti

Dans la maison de maître, à l'intersection de la rue Διδοτου (Didotou) et de la rue

Δελφων (Delphon), a vécu durant de nombreuses années l’inoubliable Ellie Lambeti.

Un buste à son effigie, réalisé en 1998, le rappelle aux passants et est l'œuvre du sculpteur Anastasios Giokas.

 

3. Les jardins anglais

Les jardins de l'école archéologique française sont particulièrement intéressants parce qu'ils ont les caractéristiques des jardins anglais. Ils donnent une impression de végétation naturelle, contrairement au style français qui privilégie l’aménagement austère et regroupe la végétation selon des formes géométriques.

 

Journal des Rédacteurs, 17/01/2016

 

* Il s'agit de l'école française d'archéologie.

 

Source : http://www.efsyn.gr/arthro/i-finetsati-pinelia-ton-gallon-stin-athina

 

Texte traduit par Magdaléna Kokonezis (Etudiante de la Faculté des Lettres Etrangères Appliquées – LEA, dans le cadre du cours  « Traduction spécialisée» 2015-2016, chargée de cours : Maria Thermou)

 

 

 

Η φινετσάτη πινελιά των Γάλλων στην Αθήνα

 

Στεγάζεται σε ένα κτίριο που αποτελεί σπουδαίο δείγμα της αρχιτεκτονικής του ρομαντισμού, ενώ συμπληρώνει φέτος 170 χρόνια παρουσίας και δράσης στη χώρα μας.

Είναι η πρώτη αρχαιολογική σχολή που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή της από τον οθωμανικό ζυγό, αλλά και η πρώτη που ίδρυσε η Γαλλία στο εξωτερικό, λόγω του έντονου φιλελληνικού κλίματος που επικρατούσε εκείνη την εποχή στο Παρίσι.

Είναι ίσως ο πιο όμορφος φράχτης στην πρωτεύουσα, με άφθονο πράσινο και ψηλά δέντρα. Κρύβει όμως έναν εξίσου καλαίσθητο κήπο και κυρίως το κτιριακό συγκρότημα που δικαίως θεωρείται από τα καλύτερα της Νεάπολης και μαζί με το γειτονικό ινστιτούτο συνθέτει τη γαλλική πινελιά στο κέντρο της Αθήνας.

Η κατασκευή του βασικού κτιρίου ολοκληρώθηκε το 1873 και αποτελεί την τρίτη και οριστική μετακόμιση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που ήδη μετρά 170 χρόνια στη χώρα μας.

Συγκροτήθηκε το 1846 με διάταγμα της γαλλικής κυβέρνησης, το οποίο εκδόθηκε μετά από αλλεπάλληλα διαβήματα φιλελλήνων που είχαν έρθει στη χώρα μας στις αρχές του 19ου αιώνα και είχαν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στους αγώνες για την απελευθέρωσή της από την οθωμανική κατοχή.

Σημαντική ήταν η συμβολή του Ι. Κωλέττη (1774-1847), που εκείνη την εποχή διετέλεσε πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι και ήταν γνωστός για τη σύνδεσή του με πρωταγωνιστές της γαλλικής πολιτικής σκηνής.

 

Η πρώτη Σχολή

Ήταν η πρώτη που ιδρύθηκε σε χώρα εκτός Γαλλίας και ακολούθησαν η Ρώμη, το Κάιρο, η Ινδία και η Μαδρίτη. Προηγήθηκε μάλιστα σε σχέση με τις συνολικά 17 αρχαιολογικές σχολές άλλων χωρών στην Ελλάδα, όπως της αμερικανικής (1882), της γερμανικής (1884), της αγγλικής (1886) και της αυστριακής (1888).

Κατά την πολύχρονη παρουσία τους στη χώρα μας, οι Γάλλοι αρχαιολόγοι έχουν πάρει μέρος σε σημαντικές ανασκαφές στο Άργος, τη Δήλο, τους Δελφούς, τους Φιλίππους, τα Μάλια και τον Ιτανο στην Κρήτη. Αλλά και οι Έλληνες, παρά την έντονη παρουσία των Βαυαρών του Όθωνα, διατηρούσαν πολλαπλές σχέσεις με τη Γαλλία, που στηρίχθηκαν στο εμπόριο αλλά είχαν επεκταθεί και στον πολιτιστικό τομέα.

 

Το ακίνητο

Η πρώτη Σχολή στεγάστηκε στο μέγαρο του Ν. Γεννάδιου, στη διασταύρωση της Ακαδημίας με τη Χαριλάου Τρικούπη, η οποία έως το 1906 ήταν η οδός Πινακωτών. Το 1856 μετακόμισε σε νοικιασμένους χώρους στο μέγαρο Αντώνη Δημητρίου, στο Σύνταγμα, που αργότερα κατεδαφίστηκε και χτίστηκε εκεί το σημερινό ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία».

Το 1871 περιήλθε στην κατοχή της Σχολής το οικόπεδο των 12 στρεμμάτων το οποίο καλύπτει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Διδότου, Σίνα, Αραχώβης και Πρασσά, στους πρόποδες του Λυκαβηττού.

Πρόκειται για ακίνητο το οποίο παραχωρήθηκε στους Γάλλους από το ελληνικό Δημόσιο ως αντάλλαγμα για την προσφορά του χώρου γύρω από το περίφημο χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους στην καρδιά της Πλάκας. Είναι άγνωστο πώς βρέθηκε ο αρχαιολογικός χώρος στην ιδιοκτησία των Γάλλων, πιθανότατα να συνδέεται με το μοναστήρι των Καπουτσίνων.

Ο δημοσιογράφος Γιάννης Καιροφύλας δίνει μια άλλη εκδοχή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της ευρύτερης περιοχής. Στο βιβλίο του «Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια» κάνει λόγο για τα οικόπεδα Μακρυγιάννη, που κάλυπταν ολόκληρη την περιοχή έως την οδό Μασσαλίας, όπου υπήρχε αρχαίο νεκροταφείο. Αναφέρει ότι ο αγωνιστής του '21 τα είχε αγοράσει το 1830 από Τούρκο αγά με τίμημα μια ασημένια κουμπούρα.

Το σημαντικό είναι ότι έως τα μέσα του 19ου αιώνα η περιοχή ήταν αραιοδομημένη και την επέλεξαν τεχνίτες που έφταναν σωρηδόν από όλη την απελευθερωμένη χώρα για να βρουν δουλειά χάρη στη ραγδαία ανοικοδόμηση της πρωτεύουσας.

Οι τιμές της γης ήταν πολύ φτηνές και έτσι δημιουργήθηκε ο πρώτος πυρήνας του Προάστιου με αυθαίρετα σπίτια. Ήταν η Νέα Πόλη, σε αντιδιαστολή με την παλιά, που περιοριζόταν στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη. Πήρε το όνομα Νεάπολη, που στην αρχή είχε προταθεί για το επίσης αναπτυσσόμενο Μεταξουργείο.

 

Ο Ευγένιος Τρουμ

Ο αρχιτέκτονας του αρχικού κτιρίου ήταν Γάλλος. Πρόκειται για τον Ευγένιο Τρουμ, που ήρθε στην Αθήνα για πρώτη φορά το 1872 και παρέμεινε για πέντε χρόνια, ενώ τη δεύτερη παρέμεινε από το 1885 έως το 1910. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στους Αθηναίους που τον αποκαλούσαν Τρουμπ, προφέροντας και το τελευταίο γράμμα του ονόματός του.

«Τα έργα του διεπνέοντο από αξιοπρέπειαν και καλαισθησίαν», σημειώνει ο ιστορικός της αρχιτεκτονικής Κ. Μπίρης, που θεωρεί δείγματα της τέχνης του το κτίριο του Στρατοδικείου και βεβαίως το κτίριο της Σχολής.

Το τελευταίο χωροθετήθηκε στο κέντρο του προνομιακού οικοπέδου και ενσωματώνει το νεοκλασικό ύφος, αλλά και κάποιες ιδέες του μπαρόκ, τα οποία ο Τρουμ φρόντισε να μπολιάσει με δικές του νεωτεριστικές πινελιές. Στην πρόσοψη του διώροφου κτιρίου ξεχωρίζουν οι μπαλκονόπορτες με τα τοξωτά τελειώματα και η σοφίτα στην ταράτσα.

 

Μοναδικός πλούτος πληροφοριών

Από την ίδρυσή της, η Σχολή ήταν πόλος έλξης Γάλλων που επισκέπτονταν την Αθήνα για να πλουτίσουν τις γνώσεις τους στην αρχαιολογία. Δεν ήταν όμως λίγοι και οι αρχιτέκτονες που ήρθαν στη χώρα μας και αποτύπωσαν με το πενάκι τους τα μνημεία της απελευθερωμένης χώρας. Πολύ γρήγορα τα κτίρια πολλαπλασιάστηκαν για να καλύψουν τις νέες ανάγκες, καθώς η βιβλιοθήκη της Σχολής διαθέτει πάνω από 80.000 βιβλία, 550.000 φωτογραφίες και 35.000 χάρτες.

Πολλά από αυτά τα έργα περιλαμβάνουν μοναδικές πληροφορίες για την ιστορία της Ελλάδας. Παρά την αρχιτεκτονική και ιστορική αξία του, μόλις το 2014 κηρύχθηκε διατηρητέο μόνον το αρχικό κτίριο, με ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, καθώς, όπως αναφέρεται, αποτυπώνει τη μακρά ιστορία του γαλλικού φιλελληνισμού. Τα υπόλοιπα κτίρια εξαιρέθηκαν γιατί έχουν υποστεί πολλές επεμβάσεις.

 

1. Η Διδότου

Η είσοδος της Σχολής βρίσκεται στην οδό Διδότου. Πρόκειται για το εξελληνισμένο όνομα του Ambroise Firmin Didot (1790-1876), του Γάλλου φιλολόγου και φίλου του Αδαμάντιου Κοραή, που υπήρξε ιδρυτής του φιλελληνικού κομιτάτου.

Ανήκε σε οικογένεια τυπογράφων, που είχε στην ιδιοκτησία της τον σπουδαίο εκδοτικό «Φρανσουά» από τον οποίο κυκλοφόρησαν έργα όλων των αρχαίων Ελλήνων δημιουργών. Για τη δράση του κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ανακηρύχθηκε δημότης Αθηναίων και δόθηκε το όνομά του στην καταπράσινη οδό της Νεάπολης. Είχε πει πως «ό,τι ωραίον έχομεν το οφείλομεν εις τους Έλληνας».

 

2. Η Λαμπέτη

Στο αρχοντικό στη διασταύρωση της Διδότου με την οδό Δελφών έζησε πολλά χρόνια η αξέχαστη Έλλη Λαμπέτη. Το θυμίζει στους περαστικούς η προτομή της, που τοποθετήθηκε το 1998 και είναι έργο του γλύπτη Αναστάσιου Γκιόκα.

 

3. Οι αγγλικοί κήποι

Το ενδιαφέρον με τους κήπους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής είναι ότι διαμορφώθηκαν με βάση τους... αγγλικούς κανόνες. Δίνουν την εικόνα της ελεύθερης βλάστησης, σε αντίθεση με το γαλλικό στιλ που επιτάσσει την αυστηρή διαμόρφωση και υποτάσσει το πράσινο σε γεωμετρικά σχήματα.

 

Πηγή : https://www.efsyn.gr/arthro/i-finetsati-pinelia-ton-gallon-stin-athina

Un magazine franco-grec / Ένα γαλλοελληνικό περιοδικό

Clique, lis, écoute / Κλίκαρε, διάβασε, άκουσε

bottom of page