Acropolis Bye Bye
Ian Balzan Dorizas salue l'Acropole et nous parle de sa musique.
Par Aggeliki Nikolari
Un Franco-grec qui a grandi à Toulouse et dans la banlieue parisienne est tombé amoureux des rebetika et des musiques traditionnelles de Smyrne. Ian Balzan Dorizas qui vit désormais à Berlin a réalisé son premier travail discographique en 2014 et un peu avant qu'il ne monte sur scène, à La Marbrerie de Montreuil, dans la banlieue parisienne, il nous a parlé de sa musique et de ses projets.
« Acropolis bye bye », ton premier travail discographique est un mélange singulier de vieux rebetika et de chansons traditionnelles de Smyrne sur des compositions personnelles. Explique-nous un peu de quoi il s'agit.
C'est un travail que je voulais faire depuis longtemps. Ça fait longtemps que j'écris des chansons et que je fais des choses expérimentales en musique mais je ne me sentais jamais prêt à franchir le pas. Et peu à peu, je l'ai fait. C'est un disque vraiment personnel qui exprime ce que je vis, ce que je ressens et avec des messages précis que je voulais faire passer. Pour le son, il marie la musique grecque traditionnelle, les vieux rebetika et les airs de Smyrne avec en plus du rock électronique et des sons modernes.
Dans le titre, tu prends congé de l'Acropole. Qu'est ce qui se cache derrière ce mot accrocheur ?
Derrière, il y a plusieurs significations. Le logo qui rappelle les avions est inspiré de la compagnie aérienne Olympiaki, qui il y a quelques années était devenue comme une seconde maison parce que ma mère y travaillait et que j'avais la possibilité de faire beaucoup de voyages. « Acropolis bye bye”, c'est un peu saluer une époque qui disparaît. Et cela vaut pour la fermeture de la compagnie mais aussi plus largement pour la situation politique et sociale du pays, de l'Europe et donc du monde.
Il y a dans ce disque une forte charge symbolique…
Le CD est construit autour d'une histoire. Il se réfère à un monde ancien, les mondes des grands-parents, des parents que nous laissons en partant pour tracer notre propre route. C'est ainsi que nous commençons par un « minore » qui apaise et qui peut-être de façon peut-être un peu mélancolique nous plonge dans l'ambiance. O « Kaiksis » raconte l'histoire d’Ulysse, qui en tant que roi, commence un grand voyage. « Sala » évoque l'amour extraordinaire et le sentiment qu'il ne peut peut-être pas rester ainsi quand on est loin. C'est un morceau intense, avec beaucoup de basses, qui symbolise pour moi les difficultés à affronter, la tempête. Et puis vient « Sigana » où Ulysse parvient à une plage, un rivage. C'est ce moment où le jour décline et le soleil disparaît et où, en terre étrangère, on jette un regard en arrière sur le passé.
On continue avec « Méditerranée » qui exprime la nostalgie et pour une raison étrange un élément maternel, la Méditerranée. Le « Magha spirit », c'est l'émigrant qui parvient dans une grande ville et qui s'efforce tant bien que mal de s'adapter et de s'intégrer dans une nouvelle société. Avec les « Baglamades », le temps a passé, la fatigue de l'exil se fait sentir, on entend les voix du passé, qui montent et nous atteignent mais nous sommes déjà dans une réalité qui a vieilli.
« S'agapo yiati eissai oraia » est une conclusion. Tout finit et tout commence avec l'amour. La chanson se termine avec le son d'un avion qui part. On ne sait pas s'il y a quelqu'un à l'intérieur ou si nous y sommes, nous.
La plupart des morceaux sont tes propres arrangements sur des rébetika connus et des chansons du répertoire smyrniote. Est-ce que ces sons issus de notre tradition musicale sont facilement assimilables pour le public français ?
Je crois que la musique est comme une langue avec des codes culturels. La façon dont tu présentes ton identité musicale au public joue un rôle très important. Bien sûr que pour un peuple qui n'a pas les mêmes références culturelles, la même histoire et qui surtout ne comprend pas la langue, il est très difficile de partager et de comprendre le message musical qu'on essaie de faire passer. Personnellement, j'ai essayé de conserver les éléments qui me plaisent le plus dans la musique grecque, mais je les ai simplifiés, pour parvenir à un équilibre acoustique, et pour certains morceaux, j'ai fait des textes anglais et français. C'est un mariage extrêmement créatif, qui veut jeter des ponts au moyen de sons traditionnels et modernes. Et celui qui écoute fait et doit de toutes façons faire sienne la musique, s'en emparer, la partager.
Quel genre de musique tu as joué jusqu'à aujourd'hui ? Quelle est selon toi ton identité musicale ?
Je suis né à Paris et en raison des fréquents déménagements, j'ai eu un contact direct avec la culture grecque. A un certain moment, à l'adolescence, je me suis senti étranger en France et vers 18 ans, j'ai décidé de me rapprocher de la culture grecque et de la langue et d'en apprendre un peu plus sur elle. J'ai expérimenté pas mal de choses dans le domaine de la musique grecque traditionnelle, j'ai fait beaucoup de voyages et j'ai aussi essayé d'apporter des choses nouvelles en Grèce. Je suis revenu en France en 2001 avec beaucoup d'idées et j'ai démarré un groupe à Toulouse qui a été aussi mon premier projet abouti. Et puis un jour, j'ai entendu les vieux airs de Smyrne et je n'en croyais pas mes oreilles. J'ai toujours aimé les musiques de l'Orient, les sons indiens mais j'ai découvert que la Grèce renferme une richesse que je ne connaissais pas. Les gens venaient et me demandaient « mais qu'est ce que tu joues ? ». Ils pensaient que je connaissais bien la musique traditionnelle. Mais c'est le contraire. J'ai grandi dans un environnement totalement différent, plus européen. Ces genres, je les ai moi aussi découverts. Et j'ai adhéré. Et c'est comme ça que j'ai commencé à jouer de l'oud.
Quelle est la réaction du public étranger qui t'entend en live ?
Nous avons assez peu fait de live à l'étranger et nous jouons seulement en France. Les commentaires quoiqu'il en soit sont toujours enthousiastes, le public ne s'en tient pas aux différences mais se laisse porter par les sons et ça, c'est un sentiment magique. « Kaiksis » plaît davantage au public grec et peut être pas forcément sans raison puisque c'est une chanson qui parle de terres étrangères, un sujet auquel le public grec est facilement sensible. « Sigana » plaît beaucoup aux Français, pour eux c'est exotique.
L'éloignement, la terre étrangère, tu y reviens souvent. C'est une question importante pour toi ?
Un artiste travaille toujours avec les instruments qu'il connaît et avec les moyens dont il dispose, il essaie de les faire connaître. Ma musique n'est pas traditionnelle et je n'essaie pas de faire qu'elle le soit. C'est la musique d'un Franco-grec, comme il l'a vécue dans la banlieue parisienne. Une sorte de « greek revival music » pourrait-on dire. Je suis un enfant de la diaspora et c'est ce qu'évoque ma musique, je ne suis pas né à Smyrne ou dans un port . J'essaie en général d'exprimer des impressions liées à la diaspora, et pas forcément uniquement la diaspora grecque. C'est un sujet qui touche beaucoup de monde. On a une famille ici, une famille là, on est étranger ici et là et tout ça fait notre richesse. Espérons qu'un jour, cela pourra aussi nous unir.
Quels sont tes projets ?
Il y a des nouveaux morceaux et quelques idées pour un nouveau travail mais c'est encore un peu tôt. Ce qui est certain, c'est que nous voulons continuer à tourner en Europe et à faire des live.
Ces dernières années, il y a eu un tournant en direction de la musique traditionnelle ; Pourquoi, à ton avis ?
C'est une tendance complètement sociétale. On vit dans une époque qui a la nostalgie du passé à tous les niveaux. La sécurité de la maman, d'une époque plus sûre économiquement, des amis, des voisins. Tant que nous avançons en âge, nous nous mêlons à des choses, nous changeons d'identité et cela se ressent dans la musique et plus généralement dans la culture. On cherche quelque chose de stable qui nous échappe.
On le trouvera ?
On le changera. Il faut que l'on change les choses. Il faut toujours changer.
Traduit par Joëlle Cantin
1/4/2017
Prochain Lives : le 23 juin Au Festival Haute Terre à Saint Flour
Le 9 août au festival « Kioniou » à Ithaque.
Acropolis Bye Bye
Ο Ian Balzan Dorizas χαιρετάει την Ακρόπολη και μας μιλάει για τη μουσική του.
Της Αγγελικής Νικολάρη
Ένας Ελληνογάλλος που μεγάλωσε στην Τουλούζ και στα παριζιάνικα προάστια ερωτεύτηκε κάποια στιγμή τα ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα. Ο Ian Balzan Dorizas που πλέον ζει στο Βερολίνο, ετοίμασε την πρώτη του δισκογραφική δουλειά γύρω στο 2014 και λίγο πριν εμφανιστεί στη σκηνή του “La Marbrerie”στο Montreuil των παριζιάνικων προαστίων μας μίλησε για την ιδιαίτερη μουσική του και τα μελλοντικά του σχέδια.
«Acropolis bye bye», η πρώτη σου προσωπική δισκογραφική δουλειά είναι μια ιδιαίτερη μίξη παλιών ρεμπέτικων και σμυρναίικων τραγουδιών με δικές σου συνθέσεις. Μίλησε μας για αυτή.
Είναι μια δουλειά που ήθελα πολύ καιρό να κάνω. Έγραφα από παλιά τραγούδια και πειραματιζόμουν με μουσικές αλλά ποτέ δεν ένιωθα έτοιμος για το επόμενο βήμα. Να που τελικά σιγά - σιγά το βήμα αυτό έγινε. Είναι ένας καθαρά προσωπικός δίσκος που εκφράζει προσωπικά μου βιώματα και συναισθήματα και συγκεκριμένα μηνύματα που ήθελα να περάσω. Ηχητικά, παντρεύει την ελληνική παραδοσιακή μουσική, τα παλιά ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα με πιο ροκ ηλεκτρονικούς και σύγχρονους ήχους.
Στον τίτλο αποχαιρετάς την ακρόπολη! Τι κρύβεται πίσω από αυτό το εύηχο όνομα;
Υπάρχουν πολλές σημασίες πίσω από τον τίτλο. Το λογότυπο που θυμίζει αεροπλάνα είναι επηρεασμένο από την Ολυμπιακή Αεροπορία, που για πολλά χρόνια υπήρξε σαν δεύτερο σπίτι μου καθώς εκεί εργαζόταν η μητέρα μου και έτσι είχα την ευκαιρία να κάνω πολλά ταξίδια. Το Acropolis bye bye είναι σαν να αποχαιρετάς μια χρυσή εποχή που φεύγει. Και αυτό ισχύει και για το κλείσιμο της Ολυμπιακής αλλά και για τη γενικότερη κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας, της Ευρώπης και κατ’ επέκταση του κόσμου.
Υπάρχει και μια έντονη συμβολική διάθεση σε όλο το δίσκο…
Όλο το cd είναι μια ιστορία. Είναι η αναφορά στον παλιό κόσμο, στον κόσμο των παππούδων, των γονιών τον οποίο αφήνουμε και φεύγουμε για να χαράξουμε τη δική μας πορεία. Έτσι λοιπόν ξεκινάμε με ένα «minore» που ήρεμα και ίσως λίγο μελαγχολικά μας βάζει στο κλίμα. Ο «kaiksis» περιγράφει λίγο την ιστορία του Οδυσσέα, που ως βασιλιάς ξεκινά ένα μεγάλο ταξίδι. Το «sala» συνεχίζει με την αίσθηση της απίθανης αγάπης, ότι μάλλον δε γίνεται να κρατάς κάτι σταθερό όταν είσαι μακριά. Είναι ένα κομμάτι έντονο με πολλά μπάσα, για μένα συμβολίζει τις δυσκολίες, την τρικυμία. Κι έρχεται έτσι το «sigana», εκεί ο Οδυσσέας είναι στην παραλία, στην όχθη. Η μέρα τελειώνει και ο ήλιος φεύγει είναι η στιγμή εκείνη της ξενιτιάς που κοιτάμε λίγο πίσω στο παρελθόν.
Συνεχίζουμε με το «mediterannée» που εκφράζει τη νοσταλγία αλλά και ένα κατά περίεργο λόγο ένα μητρικό στοιχείο, η μητέρα Μεσόγειος. Το «magkaspirit» είναι ο μετανάστης που τα κατάφερε να φτάσει στη μεγάλη πόλη που θα προσπαθήσει με διάφορα κόλπα να προσαρμοστεί και να ενταχθεί σε μια καινούργια κοινωνία. Στους «baglamades» έχει περάσει καιρός πια, είμαστε κουρασμένοι από την ξενιτιά, θυμόμαστε, έχουμε φωνές από το παρελθόν, που έρχονται και μας βρίσκουν αλλά είμαστε ήδη σε μια πραγματικότητα που έχει παλιώσει.
Το «Σ’ αγαπώ γιατί είσαι ωραία» είναι ένας επίλογος. Τελειώνουν ή και ξεκινάνε όλα με αγάπη. Το τραγούδι τελειώνει με τον ήχο ενός αεροπλάνου που φεύγει. Δεν ξέρουμε αν είναι κάποιος μέσα, αν είμαστε εμείς…
Τα περισσότερα κομμάτια είναι δικές σου επανεκτελέσεις σε ήδη γνωστά ρεμπέτικα και σμυρναίικα τραγούδια. Είναι εύκολο για το γαλλικό κοινό να αποδεχτεί τους δικούς μας παραδοσιακούς ήχους;
Θεωρώ ότι η μουσική είναι συνταγή με πολιτιστικούς κώδικες. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεις τη δική σου μουσική ταυτότητα στο εκάστοτε κοινό παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Σίγουρα ένας λαός που δεν έχει τις ίδιες πολιτιστικές αξίες, την ιστορία και κυρίως δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα είναι πολύ δύσκολο να συμμεριστεί και να αντιληφθεί το μουσικό μήνυμα που προσπαθείς να περάσεις. Προσωπικά έχω προσπαθήσει να κρατήσω τα στοιχεία που μου αρέσουν περισσότερο στην ελληνική μουσική, έχω απλοποιήσει άλλα, προσπαθώντας να πετύχω μια ακουστική ισορροπία, ενώ σε κάποια έχω βάλει και στίχους σε αγγλικά και γαλλικά. Είναι ένα άκρως δημιουργικό πάντρεμα που γεφυρώνει με έναν τρόπο, το παραδοσιακό και το σύγχρονο μουσικό στοιχείο. Έτσι κι αλλιώς ο ακροατής κάνει και πρέπει να κάνει τη μουσική δική του, να την αγκαλιάσει, να τη συμμεριστεί.
Με ποια είδη μουσικής έχεις ασχοληθεί μέχρι σήμερα; Ποια θα έλεγες πως είναι η δική σου μουσική ταυτότητα;
Γεννήθηκα στο Παρίσι και λόγω των πολύ συχνών μετακινήσεων μου είχα άμεση επαφή και με το ελληνικό στοιχείο. Σε κάποια στιγμή γύρω στην εφηβεία αισθάνθηκα ξένος στη Γαλλία και αποφάσισα γύρω στα 18 μου πλέον να πάω μόνιμα στην Ελλάδα. Είχα πολλά σημεία αναφοράς, τους παππούδες και τους φίλους μου, που τους έβλεπα μόνο τα καλοκαίρια. Αποφάσισα να έρθω πιο κοντά στην ελληνική κουλτούρα και γλώσσα και να μάθω περισσότερα πράγματα για αυτήν. Πειραματίστηκα αρκετά με την ελληνική παραδοσιακή μουσική, έκανα πολλά ταξίδια και προσπάθησα να φέρω και νέο υλικό στην Ελλάδα. Επέστρεψα στη Γαλλία το 2001 με πολλές ιδέες και εκεί ξεκίνησα μια μπάντα στην Τουλούζ, οπού ήταν και η πρώτη μου ολοκληρωμένη προσπάθεια. Κάποια στιγμή ήρθαν στα αυτιά μου τα παλιά σμυρναίικα και έπαθα πλάκα! Πάντα μου άρεσαν οι μουσικές της ανατολής, οι ινδικοί ήχοι αλλά ανακάλυψα, ότι η Ελλάδα κρύβει έναν πλούτο που δεν ήξερα. Ο κόσμος ερχόταν και με ρώταγε «Τι παίζεις;» νόμιζε ότι ξέρω καλά την παραδοσιακή μουσική. Το αντίθετο όμως, εγώ μεγάλωσα σε ένα εντελώς διαφορετικό –πιο ευρωπαϊκό - περιβάλλον. Τότε ανακάλυπτα και εγώ εκείνα τα είδη. Και κόλλησα. Κάπως έτσι ξεκίνησα να μαθαίνω ούτι.
Ποια είναι η αντίδραση του ξένου κοινού που σε έχει ακούσει σε live;
Έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε κάνει πάρα πολλά live στο εξωτερικό, έχουμε παίξει μόνο στη Γαλλία. Τα σχόλια πάντως είναι ιδιαιτέρως ένθερμα, το κοινό δε μένει στις διαφορές αλλά στην αίσθηση που εκλαμβάνει από κάθε ήχο και αυτό είναι ένα μαγικό συναίσθημα. Ο «kaiksis» αρέσει πιο πολύ στο ελληνικό κοινό και ίσως όχι άδικα καθώς είναι ένα τραγούδι που μιλάει για την ξενιτιά και με το οποίο μπορεί πολύ εύκολα να ταυτιστεί το ελληνικό κοινό. Το «sigana» αρέσει πολύ στους Γάλλους, τους φαίνεται πιο εξωτικό.
Καταπιάνεσαι έντονα και με το θέμα της ξενιτιάς. Είναι ένα θέμα που σε απασχολεί;
Πάντα ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τα εργαλεία που έχει μάθει και με τα μέσα που ξέρει προσπαθεί να τα επικοινωνήσει. Η μουσική μου δεν είναι ούτε προσπαθώ να είναι παραδοσιακή. Είναι η μουσική από έναν Ελληνογάλλο, έτσι όπως την έχει ζήσει στα προάστια του Παρισιού. Ένα είδος μιας «greek revival music», θα λέγαμε. Είμαι παιδί της διασποράς και αυτό είναι η μουσική μου, δε γεννήθηκα στη Σμύρνη και στα λιμάνια. Προσπαθώ γενικά να εκφράσω τη διασπορά, όχι απαραίτητα και μόνο την ελληνική. Είναι μια θεματική που αγγίζει πολύ κόσμο. Έχουμε μια οικογένεια εδώ, μια οικογένεια εκεί, είμαστε ξένοι εδώ, ξένοι κι εκεί και όλα αυτά μας κάνουν τόσο πλούσιους. Μακάρι κάποια στιγμή να μας ενώσουν κιόλας.
Πού θα σε δούμε στο μέλλον, εσένα και την μπάντα σου;
Υπάρχουν καινούρια κομμάτια και κάποιες σκέψεις για μια νέα δουλειά αλλά ακόμα είναι πολύ νωρίς. Το σίγουρο είναι ότι θέλουμε να συνεχίσουμε να κάνουμε και άλλα lives ανά την Ευρώπη.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στροφή των μουσικών προς την παραδοσιακή μουσική. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό;
Είναι μια ολόκληρη κοινωνική τάση. Ζούμε σε μια εποχή που νοσταλγούμε το παρελθόν σε όλα τα επίπεδα. Την ασφάλεια της μαμάς, τις οικονομικά καλύτερες εποχές, τους φίλους, τις γειτονιές. Όσο μεγαλώνουμε παντρεύουμε πράγματα, αλλάζουμε ταυτότητα και αυτό φαίνεται και στην μουσική και γενικότερα στον πολιτισμό. Ψάχνουμε κάτι σταθερό που μας φεύγει.
Θα το βρούμε;
Θα το αλλάξουμε. Πρέπει να τα αλλάξουμε τα πράγματα. Πρέπει πάντα να αλλάζουμε.
1/4/2017
Επόμενα lives: 23 Ιουνίου στο Festival Hautes Terres στο Saint Flour
9 Αυγούστου στο Φεστιβάλ Κιονίου στην Ιθάκη
Το άλμπουμ: https://acropolisbyebye.bandcamp.com/releases
Un magazine franco-grec / Ένα γαλλοελληνικό περιοδικό
Clique, lis, écoute / Κλίκαρε, διάβασε, άκουσε
